Κ. ΠΑΛΑΜΑΣ «Στον Δάσκαλο»
Σμίλεψε πάλι, δάσκαλε , ψυχές!
Κι ότι σ' απόμεινε ακόμη στη ζωή σου,
Μην τ' αρνηθείς! Θυσίασέ το ως τη στερνή πνοή σου!
Χτισ' το παλάτι, δάσκαλε σοφέ!
Κι αν λίγη δύναμη μεσ' το κορμί σου μένει,
Μην κουρασθείς. Είν' η ψυχή σου ατσαλωμένη.
Θέμελα βάλε τώρα πιο βαθειά,
Ο πόλεμος να μη μπορεί να τα γκρεμίσει.
Σκάψε βαθειά. Τι κι' αν πολλοί σ’ έχουνε λησμονήσει;
Θα θυμηθούνε κάποτε κι αυτοί
Τα βάρη που κρατάς σαν Άτλαντας στην πλάτη,
Υπομονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι !
 |
| Winslow Homer (1836-1910), Ένα σχολείο του χωριού (Αγροτικό σχολείο). |
Γ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ «Οι δάσκαλοι»
Δάσκαλοι Προμηθείς
Κάθε βράδυ τάπητες υφαίνουμε,
Με ανεκπλήρωτα όνειρα
και τις στερήσεις μας
Κάθε πρωί τουφεκίζουμε τα όνειρά μας
Με την πλάτη στημένα στον μαυροπίνακα
Χρόνια ατέλειωτα στο ίδιο μονοπάτι
Με επιμονή χελιδονιού
Φωλιές χτίζουμε με λέξεις
Με ουσιαστικά, ρήματα και επιρρήματα
Κεντάμε με υπομονή, αράχνης
Συναρτήσεις και εξισώσεις
Εργαλεία κέρδους
Ανταλλάξιμα
Σε ελεύθερες αγορές
Σε σκλαβοπάζαρα ανθρώπων
Σε αρένες πάλης για μια θέση εργασίας
Δάσκαλοι Δεσμώτες
Στον Καύκασο της αδιαφορίας
Κουβαλάμε το σταυρό της ανίας
Ώρα την ώρα σβήνοντας λάμψεις
Στα μάτια των παιδιών
Δεσμώτες βιβλίων
Πρέσες παραμόρφωσης νέων ψυχών
Που διδάσκουν για τον άνθρωπο
Σκοτώνοντας τον ανθρωπισμό
Που διδάσκουν την ιστορία
Δικαιώνοντας τους κατακτητές
Που διδάσκουν την δικαιοσύνη
Δικαιώνοντας τους εκμεταλλευτές
Που διδάσκουν πίστη στο δίκαιο
που την αδικία δικαιώνει
Που διδάσκουν το κώνειο να πίνεται,
αδιαμαρτύρητα
Προβάλλοντας ως αρετή, την υποταγή
Στων ισχυρών την τάξη
Όμως εσύ νεολαίε, μάθαινε
Όχι αυτά που διδάσκουμε
Αλλά αυτά που υπονοούμε
Να ψάχνεις πίσω από τις γραμμές
Ανάμεσα στις γραμμές
Για κρυφούς σπόρους, αμφισβήτησης
Να ψάχνεις στις παρυφές των μύθων
Τα μονοπάτια των κρυφών νοημάτων
Μόνο έτσι το σχολείο, όπλο σου θα κάνεις
Όμως εσύ νεολαίε, μάθαινε
Να ψάχνεις πίσω από τα λόγια μας
Στη μελαγχολία των ματιών μας
Στους χτύπους της καρδιάς μας
Μόνο έτσι το δάσκαλο θα νοιώσεις,
Τις αλήθειες ξεχώριζε σαν μανιτάρια
Για να μην σε καταπιεί το ψέμα
Το μυαλό σου ακόνιζε στης δικαιοσύνης τον καημό
Κάντο στιλέτο ανατροπής,
Καρφί στο κορμί της αλλοτρίωσης
Λόγχη αμφισβήτησης, Ρωμαίου
Για να τρέξει νερό και αίμα
Από το πλευρό της σταυρωμένης κοινωνίας
Που θα ποτίσει σπόρους νέων ιδεών
Και αλήθειες που θα τις τραγουδάνε
Νέα χαρούμενα τραγούδια.
3 Ιουλίου 2009
Γιάννης Ποταμιάνος
H. Edw. Lamson (1841-1919), Ένα σχολείο του χωριού (Αγροτικό σχολείο)
Ν. ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ «Τα δεκατέσσερα παιδιά»
«...Ἐν ἀρχῇ ἦν ἡ ἀγάπη...» μελωδοῦσε γιομίζοντας
τὸ γυμνό σου δωμάτιο μιὰ παράξενη ἅρπα
καθὼς σ᾿ ἔπαιρνε ὁ ὕπνος καὶ τὸ χέρι σου, κρύο,
σὰν κλωνὶ λεμονιᾶς σὲ νεκρό, ἀναπαύονταν
πάνω στὸ στῆθος σου. Κ᾿ ἔβλεπες
πὼς ἄνοιγε τάχα μιὰ πόρτα στὸν ὕπνο σου.
Πὼς μπαῖναν τὰ δεκατέσσερα παιδιὰ λυπημένα καὶ στεκόντουσαν γύρω σου. Τὰ μάτια τους θύμιζαν
σταγόνες σὲ τζάμια: «Ἔλεος! Ἔλεος! Ἔλεος!...»
Τινάζοντας τὴ βροχὴ καὶ τὸ χιόνι ἀπὸ πάνω τους,
τὰ ζύγιαζες μὲ τὸ βλέμμα σου σὰ νἄθελες νὰ τοὺς κόψεις
τὴν εὐτυχία στὰ μέτρα τους, ἐνῷ ἡ ἅρπα συνέχιζεν
ἁπαλὰ μὲς στὸν ὕπνο σου: «Ὅ,τι θέλει κανεὶς
μπορεῖ νὰ φτιάξει μὲ τὴν ἀγάπη. Ἥλιους κι ἀστέρια,
ῥοδῶνες καὶ κλήματα...» Ἀλλὰ ἐσὺ προτιμοῦσες
μποτίτσες φοδραρισμένες μὲ μάλλινο,
πουκάμισα κλειστὰ στὸ λαιμό-
γιατὶ φυσάει πολὺ στὸ Καλέντζι!
Ἔβλεπες πὼς ῥάβεις μὲ τὰ δυό σου χέρια,
ἔβλεπες πὼς ζυμώνεις μὲ τὰ δυό σου χέρια
κι ὀνειρευόσουν πὼς μπαίνεις στὴν τάξη
μὲ δεκατέσσερες φορεσιές,
μὲ δεκατέσσερα χριστόψωμα στὴν ἀγκαλιά σου.
Ἀλλὰ ξύπναγες τὸ πρωῒ κι ἄκουγες ποὺ ἔβρεχε.
Σὲ δίπλωνε σὰ μιὰ λύπη τ᾿ ἀδιάβροχό σου
κι ὁ δρόμος γιὰ τὸ σχολειὸ γινόταν πιὸ δύσκολος.
Βάδιζες κ᾿ εἶχες σκυμμένο τὸ πρόσωπο
σὰ νἆταν κάποιος ἀπάνω σου καὶ νὰ σ᾿ ἔκρινε
γιὰ τ᾿ ἄδεια σου χέρια. Σὰ νἄφταιγες μάλιστα,
σ᾿ ὅλη τὴ διαδρομὴ σὲ μπάτσιζε τὸ χιονόνερο.
Ἔμπαινες στὸ σχολειὸ κ᾿ ὅπως τ᾿ ἀντίκριζες
μοιραζόταν σὲ δεκατέσσερα χαμόγελα τὸ πρόσωπό σου.
Θυμόσουν πὼς ἡ ἀγκάλη σου ἦταν μισὴ
κι ἀνεβαίνοντας πάνω στὴν ἕδρα σου
ἄνοιγες τὴ λύπη σου καὶ τὰ σκέπαζες
ὅπως ὁ οὐρανὸς σκεπάζει τὴ γῆ.
Ὥρα 8 καὶ 20´ ἀκριβῶς.
Τὸ μάθημα ἀρχίζει κανονικά.
Ἐσὺ πάνω ἀπ᾿ τὴν ἕδρα κι ἀπ᾿ ἀντίκρυ σου ὁ Χριστός,
ἁπαλὸς καὶ γλυκὺς μὲς στὸ κάδρο του,
δίνετε τὰ χέρια πάνω ἀπὸ τὰ κεφάλια τους
νὰ τοὺς κάμετε μιὰ στέγη ἀπὸ ζεστασιὰ
γιατὶ σᾶς ἤρθανε καὶ σήμερα μουσκεμένα
κ᾿ ἡ λύπη περπατάει μὲς στὰ μάτια τους
ὅπως ὁ σπουργίτης πάνω στὸ φράχτη.
Τὸ καλαμπόκι δὲν ψώμωσε τὸ περσινὸ καλοκαίρι
κι ἀκοῦς τὸ ψωμάκι ποὺ κλαίει μὲς στὶς μπόλιες τους.
Ὥρα 10 καὶ 20´. Τὸ μάθημα συνεχίζεται.
Οἱ σπουργίτες σου χτυποῦν τὰ φτερά τους.
Τὸ μολύβι πεθαίνει ἀνάμεσα στὰ κοκκαλιασμένα τους δάχτυλα.
Ἡ καρδιά σου εἶναι τώρα μιὰ στάμνα σπασμένη.
Τὰ λόγια σου βγαίνουν ἀργὰ σὰ μιὰ βρύση ποὺ στέρεψε:
«Ὁ μέγας Ἀλέξανδρος... Ὁ μέγας Ἀλέξανδρος... Ὁ μέγας Ἀλέξανδρος...».
Τὰ δάχτυλά σου εἶναι πέντε. Τὰ μέτρησες δέκα φορές.
Τὰ δάχτυλά σου εἶναι πέντε. Μετρᾶς τὸ ἕνα χέρι σου
-τ᾿ ἄλλο σου βρίσκεται τυλιγμένο σὲ συννεφιά-
τὰ δάχτυλά σου εἶναι πέντε. Σηκώνεις τὸ πρόσωπο,
κοιτάζεις τὴ στέγη, κάνεις πὼς σκέφτεσαι
σκύβεις πάλι στὴν ἕδρα, ξεφυλλίζεις τὸν Αἴσωπο,
κατεβαίνεις καὶ γράφεις στὸ μαυροπίνακα,
κοιτάζεις τὸν οὐρανὸ ἀπ᾿ τὸ παράθυρο,
γυρίζεις τὸ κεφάλι σου ἀλλοῦ,
δὲ μπορεῖς ἄλλο παρὰ νὰ κλάψεις.
Παίρνεις τὸ μαθητολόγιο στὰ χέρια σου,
κάτι ψάχνεις νὰ βρεῖς, τὸ σηκώνεις διαβάζοντας
καὶ σκεπάζεις τὸ πρόσωπό σου.
Τὰ σύννεφα ἔχουν μπεῖ μὲς στὴν τάξη.
Ἀντίκρυ σου κι ὁ Χριστὸς παραδέρνει σ᾿ ἀμηχανία.
Θαρρεῖς καὶ σηκώνει στ᾿ ἀλήθεια τὰ χέρια του
ἑνωμένα στὸ φῶς ποὺ πέφτει ἀπὸ πάνω του.
Νιώθει στενόχωρα ὅπως τὰ μεσάνυχτα στὴ Γεθσημανῆ
καὶ δὲν εἶμαι ἐκεῖ νὰ σοῦ χτυπήσω τὸν ὦμο
καὶ δὲν εἶμαι ἐκεῖ νὰ σοῦ εἰπῶ: Δός του θάρρος,
βοήθησέ τον νὰ βγεῖ ἀπ᾿ τὴ δύσκολη θέση,
κατέβαινε, διάσχισε τὴν αἴθουσα γρήγορα,
μὴν τὸν ἀφήνεις ἐκτεθειμένο στὰ βλέμματα τῶν παιδιῶν,
δός του ἕνα βιβλίο νὰ κάνει πὼς συλλαβίζει,
δός του ἕνα βιβλίο νὰ κρύψει τὰ μάτια του.
 |
| Ραφαήλ "Η Σχολή των Αθηνών" |
ΓΑΒΡΙΕΛΑ ΜΙΣΤΡΑΛ"Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ"
(Χιλιανή δασκάλα, βραβείο Νόμπελ 1946)
Στον Federico de Onís
Η Δασκάλα ήταν αγνή. "Οι τρυφεροί κηπουροί", έλεγε,
"αυτού του αγροκτήματος, που είναι αγρόκτημα του Ιησού,
πρέπει να διατηρούν αγνά τα μάτια και τα χέρια,
να φυλάνε καθαρά τα έλαια του, για να δώσει ένα καθαρό φως. "
Η Δασκάλα ήταν φτωχή. Το βασίλειό της δεν είναι ανθρώπινο.
(Έτσι όπως στον πονεμένο σπορέα του Ισραήλ.)
Φορούσε καφετιές φούστες, δεν στόλιζε το χέρι της
Και ήταν όλο της το πνεύμα ένα τεράστιο κόσμημα!
Η Δασκάλα ήταν χαρούμενη. Φτωχή γυναίκα πληγωμένη!
Το χαμόγελό της ήταν ένας τρόπος να κλαίει με καλοσύνη.
Πάνω από τα σπασμένα σανδάλια και το κατακόκκινο,
χαμόγελο, το περίφημο λουλούδι της αγιότητάς της.
[...]
Μετ. Μαριάννα Τζανάκη
 |
| Diego Rivera: La maestra rural |
Δώσε μου, Κύριε, απλότητα και βάθος.
Κάνε να μην είμαι περίπλοκος, ούτε κοινότυπος στο καθημερινό μου μάθημα.
Κάνε να υψώνω τα μάτια πάνω από το πληγωμένο μου στήθος μπαίνοντας
κάθε μέρα στην τάξη μου.
Ας μη φέρνω μαζί μου στην έδρα τις μικρές μου υλικές μέριμνες, τις
κωμικές λύπες μου. Κάμε το χέρι μου ελαφρότερο στην τιμωρία και
απαλότερο στο χάδι.
Ας επιπλήττω απρόθυμα για να 'μαι βέβαιος πως τιμωρώ από αγάπη.
Το πλινθόκτιστο σχολείο μου ας είναι καμωμένο από πνεύμα.
Οι φλόγες του ενθουσιασμού μου ας γεμίζουν τη φτωχή του είσοδο,
τη γυμνή αίθουσα του.
Η καρδιά μου ας είναι στήλη του, η πιο δυνατή και
η θέληση μου χρυσάφι καθαρότερο απ' τις κολώνες των πλούσιων σχολείων.
 |
| André H. Dargelas, Προστατεύοντας τους μαθητές |
.Δ. ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ «Εν αρχή ην ο δάσκαλος»
Εν αρχή ην ο δάσκαλος. Μη ο δάσκαλος η φύση θα ήταν, δεν θα ήταν όμως
οι κοινωνίες. Θα υπήρχε ο χρόνος, αλλά δεν θα υπήρχε η ιστορία. Και στο
βασίλειο των ζωντανών ήχων θα άκουγε κανείς την κραυγή, τα χουγιαχτά,
τα συνθήματα. Δεν θα άκουγε όμως ούτε θα ‘βλεπε τη φωνή, τα γράμματα της
γραφής, τις συμφωνίες και τους χορούς.
Γιατί; Απλά γιατί ο δάσκαλος είναι που μεταμορφώνει τον εγκέφαλο του
ζώου σε νου του ανθρώπου. Αυτός κατορθώνει ώστε η ματιά του καθένα μας
να μη μένει βλέμμα βοδιού, αλλά να γίνεται βιβλίο ανοιχτό να το
διαβάζεις. Επεξεργάζεται το πετσί της κεφαλής μας και δημιουργεί
πρόσωπο. Η δουλειά του δασκάλου είναι ο αθέρας της βυρσοδεψίας Και στο
τέλος τέλος ο δάσκαλος θωπεύει και μαλάζει έτσι το σώμα και την ψυχή
μας, ώστε από τη στέρηση μας αποστάζεται το κλάμα, και από την πλησμονή
κορφολογιέται το γέλιο μας.
Τα ζώα και τα φυτά δε γελούν ούτε δακρύζουν. Γιατί τους λείπει ο
δάσκαλος. Έτσι δεν έμαθαν ποτές ότι στον ενόργανο κόσμο πέρα από τη
σφαίρα του βιολογικού ανοίγεται ο φωτεινός ορίζοντας του πνεύματος. Ο
θυμός, δηλαδή, οι επιθυμίες, τα πάθη, η φαντασία ο λόγος.
Ο δάσκαλος είναι ο φυτουργός και ο σπορέας του λόγου. Εκείνου του λόγου που το τέταρτο Ευαγγέλιο τον αναφέρει στο Θεό.
Χωρίς το δάσκαλο ο λόγος θα σάπιζε άχρηστος μέσα στο έλος του κρανίου
μας. Όπως σαπίζει άχρηστο το τραίνο που ρεμίζαρε για πάντα στο σταθμό.
Και το καράβι, το GLORIA MYNDI ή το ANCA, αν δεν το ταξιδέψει ο
καπετάνιος του. Και όπως σκεβρώνει άφτουρη η νύφη που έμεινε αγεώργητη
από τον άντρα. Ο ιερός τρόμος της παρθενίας της σιγά-σιγά κακοβολεί,
ωσόπου στο τέλος γίνεται ένα τεφρό δίχτυ αράχνης.
Μ΄ ένα λόγο ο δάσκαλος είναι ο ποιητής του ανθρώπου. Με την κυριότητα
που ποιητής του κόσμου είναι ο Θεός. Χωρίς το δάσκαλο το πνεύμα που
πνέει θα παρεπόμενε άψυχος άνεμος. Γαρμπής, δηλαδή, πουνέντες σοροκάδα
κα παγωμένος Σκίρωνας. Και θα φυσούσε μάταια στις άκριες των βουνών,
στις φυλλωσιές, στα συστήματα των υδάτων.
 |
| André H. Dargelas, Οι μικροί καπνιστές στην ώρα της πράξης. |
Peter Kropotkin «ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ»
Τι να πω, επίσης, στο δάσκαλο, όχι στον άνθρωπο εκείνο που θεωρεί το
επάγγελμά του βαρετό, αλλά σε αυτόν ο οποίος, όταν περιβάλλεται από μια
χαρούμενη παρέα νέων, αισθάνεται αγαλλίαση από τα εύθυμα πρόσωπα και το
χαριτωμένο τους χαμόγελο. Σ’ εκείνους που προσπαθεί να φυτέψει στο μικρό
τους κεφάλι τις ιδέες εκείνες του ανθρωπισμού που και ο ίδιος αγάπησε
όταν ήταν νέος.
Συχνά σε βλέπω λυπημένο και ξέρω τι είναι εκείνο που σε κάνει να
κατσουφιάζεις. Σήμερα ο πιο αγαπημένος σου μαθητής που, αλήθεια, δεν
είναι και πολύ καλός στα Λατινικά, αλλά που, παρ’ όλα αυτά, διαθέτει μια
θαυμάσια καρδιά, διηγούνταν με ενθουσιασμό την ιστορία του Γουλιέλμου
Τέλλου. Τα μάτια του βούρκωσαν, φαινόταν σαν να ήθελε να μαχαιρώσει
όλους τους τυράννους που υπήρξαν ποτέ. Απέδωσε με τέτοιο πάθος τους
φλογερούς στίχους του Σίλερ:
«Μπροστά στο σκλάβο όταν σπάζει τα δεσμά του
και όχι μπροστά στον ελεύθερο να τρέμεις».
Αλλά όταν γύρισε σπίτι του, οι γονείς του και ο θείος του τον
κατσάδιασαν άγρια για την έλλειψη σεβασμού που επέδειξε απέναντι στον
υπουργό ή τον τοπικό χωροφύλακα. Τον έψελναν επί ώρες, μιλώντας του για
«σύνεση, σεβασμό απέναντι στην εξουσία, υποταγή στους καλυτέρους του»,
ώσπου άφησε παράμερα το Σίλερ για να μελετήσει την τέχνη με την οποία θα
προοδεύσει ο κόσμος.
Κι έπειτα, χθες ακόμα έμαθες ότι οι καλύτεροι μαθητές σου έχουν πάρει
τον κακό δρόμο. Ο ένας δεν κάνει τίποτε άλλο από το ονειρεύεται τα
γαλόνια του αξιωματικού, ο άλλος μαζί με το αφεντικό του κλέβει τον
τιποτένιο μισθό των εργατών και εσύ, που έτρεφες τόσες ελπίδες γι’
αυτούς τους νέους, συλλογιέσαι τώρα τη θλιβερή αντίφαση που υπάρχει
ανάμεσα στη ζωή σου και στο ιδανικό σου.
Ακόμα συλλογίζεσαι αυτή την αντίφαση, αλλά προμαντεύω ότι το πολύ σε δύο
χρόνια, αφού θα έχεις υποστεί τη μια απογοήτευση μετά την άλλη, θα
βάλεις τους αγαπημένους σου συγγραφείς στο ράφι και θα καταλήξεις να
πεις ότι ο Τέλλος ήταν αληθινά ένας πολύ τίμιος άνθρωπος, αλλά πέρα από
αυτό τίποτε άλλο: ότι η ποίηση αποτελεί μια πρώτης τάξεως απασχόληση για
τις ώρες της ανάπαυσης, ιδιαίτερα όταν ένας άνθρωπος διδάσκει τη μέθοδο
των τριών όλη την ημέρα, αλλά, παρ’ όλα αυτά, οι ποιητές αεροβατούν
πάντα και οι στίχοι τους δεν έχουν καμία σχέση με τη σημερινή ζωή ούτε
με την επόμενη επίσκεψη του σχολικού επιθεωρητή.
Ή, από την άλλη μεριά, τα όνειρα της νιότης σου θα γίνουν οι ακλόνητες
πεποιθήσεις της ώριμης ηλικίας σου. Θα θέλεις να υπάρχει μια πλατιά,
ανθρώπινη εκπαίδευση για όλους, μέσα στο σχολείο και έξω από αυτό και
βλέποντας ότι αυτό είναι αδύνατο μέσα στις συνθήκες που επικρατούν, θα
χτυπήσεις τα ίδια ακριβώς τα θεμέλια της αστικής κοινωνίας.
Τότε, διωγμένος καθώς θα είσαι από το Υπουργείο Παιδείας, θα
εγκαταλείψεις το σχολείο σου και, προσχωρώντας στο στρατόπεδό μας, θα
γίνεις ένας από μας. Θα πεις σε ανθρώπους, που είναι μεγαλύτεροι από
σένα αλλά που έχουν πετύχει λιγότερα στη ζωή τους, πόσο δελεαστική είναι
η γνώση, πώς όφειλε να είναι η ανθρωπότητα, αλλά και τι θα μπορούσαμε
να είμαστε. Θα έρθεις και θα εργαστείς με τους επαναστάτες για τον
ολοκληρωτικό μετασχηματισμό του επικρατούντος συστήματος. Θα αγωνιστείς
δίπλα μας, για να πετύχουμε την αληθινή ισότητα, αδελφότητα και την
ατελείωτη ελευθερία για όλο τον κόσμο.
 |
| .J. Steen, To σχολείο του χωριού. 1665 |
Ο ΜΠ. ΜΠΡΕΧΤ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΣΗ
Εγκώμιο στη μάθηση
Μάθαινε και τ' απλούστερα! Γι' αυτούς
που ο καιρός τους ήρθε
ποτέ δεν είναι πολύ αργά!
Μάθαινε το αβγ, δε σε φτάνει, μα συ
να το μαθαίνεις! Μη σου κακοφανεί!
Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο!
Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή!
Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα!
Μάθαινε, εξηντάχρονε!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Ψάξε για σχολείο, άστεγε!
Προμηθεύσου γνώση, παγωμένε!
Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν' ένα όπλο.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε!
Μην αφεθείς να πείθεσαι
μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος!
Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος
καθόλου δεν το ξέρεις.
Έλεγξε το λογαριασμό
εσύ Θα τον πληρώσεις.
Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι
Ρώτα: πώς βρέθηκε αυτό εδώ.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Στους φοιτητές της εργατοαγροτικής σχολής
(Στους φοιτητές στο ανοικοδομημένο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου)
Για να μπορείτε να καθόσαστε εδώ: τόσο αίμα
χύθηκε. Μπορεί να το ξεχάσετε να επιθυμείτε.
Να ξέρετε τούτο μοναχά: σ' αυτά τα καθίσματα καθότανε άλλοι
πιο μπροστά από σας
που αργότερα καθίσανε πάνω στο σβέρκο των ανθρώπων.
Επαγρυπνείτε!
Πάντα ό,τι να ερευνάτε, ό,τι ν' ανακαλύψετε
ό,τι να μάθετε, δε θα σας χρησιμέψει,
αν δε συνδέετε με τον αγώνα το μυαλό σας
και δε διαχωρίζεστε απ' όλους τους εχθρούς της ανθρωπότητας.
Ποτέ να μην ξεχνάτε: κάποιοι όμοιοί σας αγωνίστηκαν
για να μπορείτε εδώ να κάθεστε εσείς κι όχι πια οι προηγούμενοι.
Μην κρύβεστε λοιπόν, μα συναγωνιστείτε
για ν' αποχτήσετε τη γνώση και ποτέ να μην την αρνηθείτε!
Αυτό θέλω να τους πω
Αναρωτιέμαι: γιατί να συζητάω μαζί τους;
ψωνίζουνε τη γνώση για να την πουλήσουν.
θέλουν να μάθουνε πού υπάρχει γνώση φτηνή
που να μπορούνε ακριβά να την πουλήσουν. Γιατί
να ενδιαφερθούνε να γνωρίσουν ό,τι
ενάντια στην αγοραπωλησία μιλάει;
…………………………………………………….
Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε
Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε.
Απ' αυτό βγάζω το συμπέρασμα πως είσαστε εκατομμυριούχοι.
Το μέλλον σας είναι σιγουρεμένο - το βλέπετε
μπροστά σας σ' άπλετο φως. Φρόντισαν
οι γονείς σας για να μη σκοντάψουνε τα πόδια σας
σε πέτρα. Γι' αυτό τίποτα δε χρειάζεται
να μάθεις. Έτσι όπως είσαι
εσύ μπορείς να μείνεις.
Κι έτσι κι υπάρχουνε ακόμα δυσκολίες, μιας κι οι καιροί
όπως έχω ακούσει είναι ανασφαλείς,
τους ηγέτες σου έχεις, που σου λένε ακριβώς
τι έχεις να κάνεις για να πας καλά.
Έχουνε μαθητέψει πλάι σε κείνους
που ξέρουν τις αλήθειες που ισχύουνε
για όλους τους καιρούς
μα και τις συνταγές που πάντα βοηθάνε.
Μιας και για σένα γίνονται τόσο πολλά
δε χρειάζεται ούτε δαχτυλάκι να κουνήσεις.
Βέβαια, αν τα πράματα ήταν διαφορετικά
Η μάθηση θα 'τανε υποχρέωσή σου.
 |
| Benjamin Vautier - Τα παιδιά φεύγουν από το σχολείο. 1850. |
Κ ΠΑΛΑΜΑΣ «Τὰ σκολειὰ χτίστε»
… Λιτὰ χτίστε τα, ἁπλόχωρα,
μεγάλα, γερὰ θεμελιωμένα,
ἀπὸ τῆς χώρας, ἀκάθαρτης,
πολύβοης, ἀρρωστιάρας, μακριά.
Μακριὰ τ᾿ ἀνήλιαγα σοκάκια,
τὰ σκολειὰ χτίστε.
Καὶ τὰ πορτοπαράθυρα τῶν τοίχων
περίσσια ἀνοῖχτε, νά ᾿ρχεται ὁ κὺρ Ἥλιος,
διαφεντευτής, νὰ χύνεται,
νὰ φεύγει, ὀνειρεμένο πίσω του
ἀργοσέρνοντας τὸ φεγγάρι.
Γιομίζοντάς τα νὰ τὰ ζωντανεύουν
μαϊστράλια καὶ βοριάδες καὶ μελτέμια
μὲ τοὺς κελαηδισμοὺς καὶ μὲ τοὺς μόσκους,
κι ὁ δάσκαλος, ποιητὴς
καὶ τὰ βιβλία νὰ εἶναι σὰν τὰ κρίνα…
 |
| Friedrich Edouard Meyerheim - Μαθητές παρακολουθούν ένα αγόρι να κλαίει. 1861. |
Την παιδεία λοιπόν που μας εκληροδότησαν οι πρόγονοί μας τόσο πολύ απέχω
να την περιφρονώ, ώστε εγκρίνω κι αυτήν που εισήχθη στη δική μας εποχή
και εννοώ τη γεωμετρία και την αστρονομία και αυτούς που ονομάζουν
εριστικούς διαλόγους, που μ’ αυτούς οι μεν νεώτεροι ευχαριστιούνται
περισσότερο απ’ ό,τι πρέπει, από τους πρεσβυτέρους όμως δεν υπάρχει ούτε
ένας που να μην τους βρίσκει ανυπόφορους.
Εγώ όμως σ’ εκείνους που θέλουν να καταγίνουν μ’ αυτά, τους συνιστώ να
καταβάλλουν προσπάθειες και πάντα να προσέχουν και προσθέτω, ότι, αν
καμιά άλλη ωφέλεια δεν φέρουν τα μαθήματα αυτά, ασφαλώς αποτρέπουν
τουλάχιστον τους νεώτερους από πολλές άλλες παρεκτροπές. Πράγματι στους
ανθρώπους αυτής της ηλικίας έχω την ιδέα, ότι δεν μπορούν να βρεθούν
μελέτες ωφελιμώτερες απ’ αυτές ούτε να τους ταιριάζουν περισσότερο· εις
τους πρεσβυτέρους όμως και εκείνους που έγιναν πλέον άνδρες επιμένω, ότι
οι σπουδές αυτές δεν ταιριάζουν. Βλέπω δηλαδή μερικούς απ’ αυτούς που
έχουν τελειοποιηθεί εις τους κλάδους αυτούς τόσο ώστε να τους διδάσκουν
και στους άλλους, ότι ούτε χρησιμοποιούν την ειδικότητα που έχουν, όταν
πρέπει, και συγχρόνως στα άλλα ζητήματα της ζωής ότι είναι περισσότερο
ανόητοι από τους μαθητάς των, για να μην ειπώ από τους δούλους των. Την
ίδια γνώμη έχω και γι’ αυτούς που είναι εις θέσιν να μιλούν από το βήμα
και που είναι μοναδικοί να συντάσσουν λόγους και γενικά για όλους όσοι
διακρίνονται στις επιστήμες και στις τέχνες και στις άλλες φυσικές
ικανότητες. Ξέρω δηλαδή, ότι κι απ’ αυτούς οι περισσότεροι ούτε και τα
ιδιωτικά τους ζητήματα τα έχουν χειρισθεί καλά, ούτε στις ιδιωτικές
συναναστροφές είναι ανεκτοί, και ταυτοχρόνως αδιαφορούν για το τι ιδέαν
έχουν γι’ αυτούς οι συμπολίτες τους και έχουν ένα σωρό άλλα ελαττώματα·
ώστε ούτε κι αυτοί νομίζω, ότι έχουν τη συνήθεια περί της οποίας μιλώ.
Ποιους λοιπόν ονομάζω μορφωμένους, αφού δεν επιδοκιμάζω τις τέχνες και τις επιστήμες και τις φυσικές ικανότητες;
Πρώτα πρώτα αυτούς που χειρίζονται καλά τα ζητήματα που τους
παρουσιάζονται κάθε μέρα και έχουν τη νοημοσύνη να επωφελούνται των
περιστάσεων και να είναι ικανοί να πετυχαίνουν τις περισσότερες φορές
εκείνο που συμφέρει·
έπειτα εκείνους που είναι αξιοπρεπείς και δίκαιοι προς αυτούς που τους
συναναστρέφονται συχνά και που ανέχονται ήρεμοι τους δυσάρεστους και
οχληρούς τύπους, ενώ οι ίδιοι φέρονται προς τους φίλους των με τη
μεγαλύτερη καλωσύνη και ηπιότητα.
Επί πλέον εκείνους που είναι πάντοτε εγκρατείς εις τας ηδονάς, και δεν
τους κατασυντρίβουν οι συμφορές, παρά τηρούν ανδρική στάση και αντάξια
της φύσεως της ανθρωπίνης·
τέταρτον, το και σπουδαιότερο, αυτούς που δεν τους διαφθείρει της τύχης η
εύνοια, που μήτε γίνονται άλλοι άνθρωποι μήτε γίνονται υπερήφανοι, αλλά
παραμένουν άνθρωποι λογικοί και που δεν χαίρουν για τα αγαθά που τους
έδωσε η τύχη περισσότερο παρά για τα αγαθά που απέκτησαν εξ αρχής με το
φυσικό τους χαρακτήρα και την ορθοφροσύνη τους. Εκείνοι όμως που εύκολα
προσαρμόζουν τον εσωτερικό τους άνθρωπο προς όλα αυτά γενικώς, αυτοί
επιμένω, ότι είναι και συνετοί και τέλειοι άνδρες και ότι κατέχουν όλες
τις αρετές.
Περί των μορφωμένων λοιπόν ανθρώπων αυτή είναι η γνώμη μου. ΄Οσο για τα
ποιήματα του Ομήρου και του Ησιόδου και των άλλων ποιητών θέλω μεν να
μιλήσω, διότι φαντάζομαι, ότι μπορώ να αποστομώσω αυτούς που απαγγέλλουν
τα έργα εκείνων εις το Λύκειον και λένε ανοησίες γι’ αυτά, αλλά νοιώθω
τον εαυτό μου να παρασύρεται έξω από τη συμμετρία που ανήκει οργανικά
εις τα προοίμια. Χαρακτηριστικό δε του συνετού ανθρώπου είναι όχι ν’
αγαπά την ευχέρεια του λόγου, εάν κανένας είναι εις θέσιν να ειπή
περισσότερα από τους άλλους για τα ίδια ζητήματα, αλλά να διαλέγει την
κατάλληλη στιγμή για ζητήματα περί των οποίων ομιλεί. Κι αυτό ακριβώς
έχω καθήκον να κάνω. Περί των ποιητών λοιπόν θα τα ξαναπούμε, εκτός αν
προλάβουν τα γεράματα και με γονατίσουν, ή αν δεν έχω να ειπώ τίποτε για
ζητήματα σπουδαιότερα απ’ αυτά.
Μετάφραση: Ευάγ. Πανέτσος
 |
| Elizabeth Forbes, School is Out, 1889 |
ΓΝΩΜΙΚΑ
1.Στους γονείς οφείλομεν το ζην, στους δε διδασκάλους το ευ ζην.(Μέγας Αλέξανδρος)2.Η αποστολή του σύγχρονου εκπαιδευτικού δεν είναι να εκχερσώνει ζούγκλες, αλλά να αρδεύει ερήμους.(C.S. Lewis,)
3.Οι περισσότεροι από εμάς καταλήγουμε με όχι παραπάνω από πέντε-έξι ανθρώπους που θα μας θυμούνται. Οι δάσκαλοι έχουν χιλιάδες ανθρώπους που θα τους θυμούνται για όλη τους τη ζωή. (Andy Rooney , 1919-, Αμερικανός δημοσιογράφος & παρουσιαστής)
4.Ο αληθινός δάσκαλος υπερασπίζεται τους μαθητές του εναντίον της δικής του προσωπικής επιρροής. (Amos Bronson Alcott,)
5.Ο μέτριος δάσκαλος μιλάει. Ο καλός δάσκαλος εξηγεί. Ο εξαιρετικός δάσκαλος δείχνει. Ο μεγάλος δάσκαλος εμπνέει. (William Arthur Ward),
6.Ένας δάσκαλος, που προσπαθεί να διδάξει χωρίς να εμπνεύσει στον μαθητή την επιθυμία να μάθει, σφυρηλατεί ψυχρό σίδερο. (Horace Mann,)
7. Ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του. Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες.Ν ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ
Alvin Toffler, 1928-, Αμερικανός συγγραφέας & μελλοντολόγος
 |
| Νικόλαος Γύζης, Το κρυφό σχολειό, ελαιογραφία, |
ΠΗΓΕΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου