ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΗΜΕΡΑ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

6 ΜΑΡΤΙΟΥ

ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Για ποιους λόγους ένα παιδί μπορεί να δέχεται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο;

Πάρα πολλοί μαθητές σε όλο τον κόσμο δέχονται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο. Το γεγονός, όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν κάνει κάτι λανθασμένο που να δικαιολογεί την εκδήλωση τέτοιου είδους συμπεριφορών εναντίον τους. Πολλές φορές στόχος γίνεται το “διαφορετικό”, το οποίο μπορεί να αφορά σε οποιοδήποτε ανθρώπινο γνώρισμα, είτε εξωτερικό είτε εσωτερικό.

Για παράδειγμα το χρώμα του δέρματος, η εθνικότητα, το φύλο, το βάρος, η σχολική επίδοση, η κοινωνική συστολή. Με την έννοια αυτή ο καθένας μπορεί να γίνει στόχος εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών σε κάποια φάση της ζωής του και συνεπώς το συγκεκριμένο φαινόμενο μας αφορά όλους.

Εξάλλου, τα ιδιαίτερα γνωρίσματα που έχει το κάθε παιδί και γενικότερα ο κάθε άνθρωπος είναι και αυτά που τον κάνουν ξεχωριστό και μοναδικό μεταξύ δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

Για ποιους λόγους ένας μαθητής αναπτύσσει εκφοβιστικές και βίαιες συμπεριφορές;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να συμβάλλουν ώστε ένα παιδί να εκδηλώνει επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές. Η εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα πολυποίκιλων εμπειριών και ερεθισμάτων στα οποία έχει εκτεθεί, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, το παιδί που εκφοβίζει κατά τη διάρκεια της αναπτυξιακής του πορείας.

Τα παιδιά που εκφοβίζουν μπορεί σε άλλο χώρο ή χρόνο να ήταν ή και να είναι ακόμα και τώρα αποδέκτες εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών. Οι μαθητές συχνά εκφοβίζουν για να νιώσουν ανώτεροι από τους άλλους καθώς αντλούν ισχύ και δύναμη από τη συγκεκριμένη μορφή συμπεριφοράς.

Επίσης, μέσα από την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών μπορεί να στοχεύουν στο να τραβήξουν την προσοχή, να τύχουν αποδοχής και να γίνουν περισσότερο δημοφιλείς από ότι ήταν στο παρελθόν. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν γίνονται περισσότερο δημοφιλείς, αλλά αντίθετα η πλειοψηφία της μαθητικής κοινότητας τους φοβάται και προσπαθεί να τους αποφύγει. Ακόμα, οι μαθητές που εκφοβίζουν σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυστυχισμένοι και προσπαθούν να μεταφέρουν το έλλειμμα χαράς που νιώθουν στους άλλους.

Ένα άλλο στοιχείο που συνδέεται με την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι και τα συναισθήματα ζήλιας που μπορεί να νιώθει το παιδί που εκφοβίζει για τον αποδέκτη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Οι μαθητές που εκφοβίζουν στοχεύουν στη “διαφορετικότητα” του άλλου για να τον κάνουν να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του και να τον απαξιώσουν.

Η εκδήλωση, όμως, εκφοβιστικών συμπεριφορών δεν έχει ως αίτιο τη “διαφορετικότητα” του παιδιού που εκφοβίζεται, αλλά αντίθετα έχει ως σημείο εκκίνησης τα παιδιά που εκφοβίζουν και τα οποία μπορεί να έχουν κακοποιηθεί, να έχουν συναισθήματα ζήλιας, ανασφάλειας, και δυστυχίας και να μεγαλώνουν σε ένα απορριπτικό και βίαιο περιβάλλον από το οποίο απουσιάζει η ενσυναίσθηση και η αποδοχή.

Ποια είναι η συχνότητα του προβλήματος;

Στην Ελλάδα, τα δεδομένα διαφορών ερευνών δείχνουν ότι:

• Το 10-15 % των μαθητών πέφτει θύμα διαφόρων μορφών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο.
• Οι μαθητές που ασκούν εκφοβισμό και βία στο σχολείο υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών.
• Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας.
• Τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε αναλογία 3 προς 1.
• Τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο, ενώ στο λύκειο μειώνονται.
• Οι μισοί από τους μαθητές που δέχονται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και σπανιότερα στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους.

Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα των πράξεων εκφοβισμού και βίας στο σχολείο;

Το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο αποτελεί ένα μείζων πρόβλημα που έχει σημαντικές και χρόνιες επιπτώσεις σε σημαντικό ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού.

Είναι σημαντικό να διασαφηνιστεί πως το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο δεν αποτελεί φυσιολογική φάση της αναπτυξιακής πορείας την οποία οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να διαβούν για να ωριμάσουν και να ανταποκριθούν με επάρκεια στις απαιτήσεις της ενήλικης ζωής. Κεντρικά γνωρίσματα, η παρουσία των οποίων οδηγεί στο να χαρακτηριστεί μια συμπεριφορά ως εκφοβιστική και βίαιη στο χώρο του σχολείου, είναι:

i) Η ανισορροπία της δύναμης: Οι μαθητές που εκφοβίζουν χρησιμοποιούν τη δύναμή τους για να ελέγξουν ή να προκαλέσουν πόνο, ενώ οι μαθητές που εκφοβίζονται έχουν μεγάλη δυσκολία να υπερασπιστούν αποτελεσματικά τους εαυτούς τους.

ii) Η πρόθεση πρόκλησης πόνου: ενέργειες που συμβαίνουν χωρίς να έχουν στόχο να προκαλέσουν σωματικό ή ψυχικό πόνο δεν αποτελούν εκφάνσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.

iii) Επανάληψη: Τα περιστατικά εκφοβισμού και βίας στο σχολείο έχουν σταθερούς αποδέκτες, οι οποίοι εκφοβίζονται κατ’ εξακολούθηση από συγκεκριμένους συμμαθητές τους ή συγκεκριμένες ομάδες συμμαθητών τους.

Ποια σημάδια θα μπορούσαν να αποτελούν ενδείξεις ότι ένας μαθητής έχει εμπλοκή σε περιστατικά εκφοβισμού;

Υπάρχουν μια σειρά από σημάδια που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένδειξη ότι ένας μαθητής έχει εμπλοκή σε περιστατικά εκφοβισμού και βίας στο σχολείο είτε ως εκφοβιζόμενος είτε ως εκφοβιστής. Παράλληλα όμως, χρειάζεται προσοχή ώστε να μην οδηγηθεί κανείς σε λανθασμένα συμπεράσματα, καθώς τα συγκεκριμένα σημάδια αποτελούν ενδείξεις και όχι αποδείξεις, μιας και δεν συνδέονται αποκλειστικά και μόνο με το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.

Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζεται στο χώρο του σχολείου:

• Επιστρέφει στο σπίτι με σκισμένα ρούχα ή χωρίς να έχει μαζί όλα τα ρούχα του ή έχοντας χάσει κάποια από τα πράγματά του
• Αναφέρει πως χάνει αντικείμενα όπως βιβλία, ηλεκτρονικές συσκευές, ρούχα και κοσμήματα
• Έχει ανεξήγητους τραυματισμούς
• Παραπονείται συχνά ότι έχει πονοκέφαλο ή στομαχόπονο ή ότι νιώθει άρρωστος
• Έχει δυσκολία με τον ύπνο και βλέπει συχνά άσχημα όνειρα
• Παρουσιάζει αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες
• Προκαλεί αυτοτραυματισμούς
• Δεν έχει διάθεση να επικοινωνήσει με συμμαθητές του
• Δεν συμμετέχει σε κοινές δραστηριότητες με συμμαθητές του
• Χάνει το ενδιαφέρον του για τα μαθήματα και εμφανίζει απότομη ή σταδιακή πτώση της επίδοσής του στο σχολείο
• Είναι λυπημένος, μελαγχολικός, θυμωμένος, αγχωμένος όταν βρίσκεται στο χώρο της κατοικίας του
• Εκφράζει απαξιωτικές σκέψεις για τον εαυτό του
• Έχει λιγότερους φίλους από ό,τι συνήθιζε να έχει στο παρελθόν
• Αποφεύγει να πάει σε συγκεκριμένα μέρη
• Αντιδρά με διαφορετικό τρόπο από ό,τι συνήθιζε στο παρελθόν

Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζει στο χώρο του σχολείου:

• Εκδηλώνει συχνά βίες συμπεριφορές
• Εμπλέκεται σε σωματικούς ή λεκτικούς καυγάδες με άλλους
• Έχει στην κατοχή του χρήματα ή νέα αντικείμενα, ο τρόπος απόκτησης των οποίων δεν είναι εύκολα εξηγήσιμος
• Με ευκολία κατηγορεί άλλους
• Δεν αποδέχεται τις ευθύνες που απορρέουν από τις πράξεις του
• Έχει στενούς φίλους που εκδηλώνουν επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές στο χώρο του σχολείου.

Ποιες μορφές μπορεί να πάρει ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο;

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές εκφοβισμού και βίας στο σχολείο και όλες επιφέρουν σωματικό ή/και ψυχικό πόνο.

Ο εκφοβισμός μπορεί να εκδηλωθεί με χτυπήματα, κλωτσιές, σπρωξίματα, σπρωξίματα ή με το αναγκάζεις κάποιον να κάνει κάτι παρά την αντίθετη θέλησή του. Επίσης, ο εκφοβισμός μπορεί να εκφραστεί με βρισιές ή απειλές, με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, με τη διάδοση κακόβουλων φημών ή με ρατσιστικές συμπεριφορές οι οποίες στοχεύουν στο στιγματισμό της διαφορετικότητας.

Ο ρατσιστικός εκφοβισμός περιλαμβάνει τη διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης ή και της οικονομικής κατάστασης κάποιου μαθητή. Παιδιά που έχουν χρόνια νοσήματα ή κάποια σωματική αναπηρία, όπως επίσης και παιδιά παχύσαρκα έχουν αυξημένο κίνδυνο θυματοποίησης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ρατσιστικής συμπεριφοράς που παρατηρείται συχνά στις μέρες μας είναι ο εκφοβισμός παιδιών, εντός και εκτός σχολείου, που αποτελούν μέλη εθνικών μειονοτήτων. Ακόμα, εκφοβισμός μπορεί να σημαίνει το να νιώθει κάποιος ανασφαλής ή φοβισμένος, να αποκλείεται από παιχνίδια και να τον κάνεις να νιώθει πως είναι ασήμαντος.

Η πιο σύγχρονη μορφή εκφοβισμού είναι ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, ο οποίος παίρνει εύκολα και γρήγορα διαστάσεις και εκτός σχολικού πλαισίου. O ηλεκτρονικός εκφοβισμός περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα, όπως για παράδειγμα τα μηνύματα τύπου MMS και SMS, και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης.

Επίσης, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μπορεί να στοχεύει στον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση, ένα φαινόμενο που το τελευταίο χρονικό διάστημα αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο εξαιτίας της ιδιαίτερης δημοφιλίας που έχει μεταξύ των μαθητών η συμμετοχή σε διαδικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το γνωστό σε όλους μας Facebook.

ΠΗΓΗ: Το δίκτυο κατά της βίας στο σχολείο

Aκούστε δύο ιστορίες για τον εκφοβισμό ,γραμμένες και εικονογραφημένες από παιδιά,κάνοντας ΚΛΙΚ στην εικόνα.

Δείτε το τηλεοπτικό spot από την Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. 

Διαβάστε περισσότερα σε παλαιότερές μας αναρτήσεις με την ετικέτα ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ και στις παρακάτω ιστοσελίδες:

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ

Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.

Δίκτυο κατά της βίας στο σχολείο